Năm 2023 sắp khép lại song nền kinh tế thế giới bao gồm cả Việt Nam vẫn chưa hoàn toàn phục hồi trở lại, thậm chí sự dự đoán về mức tăng trưởng toàn cầu năm 2024 có thể sẽ thấp hơn năm nay do bị ảnh hưởng của chiến tranh, lạm phát và lăi suất ngân hàng tiếp tục tăng cao.
Từ sau đại dịch COVID, có lẽ chúng ta đă nghe các chuyên gia kinh tế, các thương gia nói quá nhiều về t́nh trạng kinh tế bị chựng lại, song liệu có mấy ai từng dừng chân lắng nghe nỗi ḷng của những người thường dân buôn bán nhỏ lẻ, thậm chí là làm thuê cho chủ?
Các cửa tiệm bán hàng lưu niệm trên đường Đồng Khởi (quận Nhất, Sài G̣n) đóng cửa từ sau dịch COVID đến giờ cả hơn hai năm vẫn chưa có ai thuê v́ Sài G̣n vẫn vắng du khách (Ảnh: Tidoo Nguyễn)
Sài G̣n có nhiều tiệm bán quần áo xuất cảng c̣n dư, đồ mới nhưng có tiệm đổ đống bán với giá 100,000 đồng ba món (4,1 USD). Những món hàng treo hoặc xếp trên kệ giá đắt nhất cũng chỉ 80,000–120,000 đồng/cái.
Những tiệm này ngày càng có đông nhân viên văn pḥng, vốn trước chỉ thích dạo các trung tâm thương mại. Kinh nghiệm mua hàng ở đây cho thấy nếu chịu mất thời gian lựa chọn th́ cũng chọn được bộ cánh đi làm
"coi được" mà giá rẻ bất ngờ, điều mà ai cũng cần hiện nay.
Vẽ tranh chân dung tại chỗ trên phố đi bộ Nguyễn Huệ (quận Nhất, Sài G̣n) cũng là cách mưu sinh phổ biến hiện nay của nhiều họa sĩ (Ảnh: Tidoo Nguyễn)
Thường lui tới một tiệm như vậy, tôi hay tṛ chuyện với cô bé bán hàng độ chừng hơn 20 tuổi, người gốc Trà Vinh, cùng bà chủ sinh sống luôn trong cửa hàng. Cô kể với tôi ba của cô ở quê lúc trước nuôi tôm. Vốn mua tôm giống khoảng 30 hay 40 triệu đồng (tùy mùa), cộng dồn thêm giá thức ăn nuôi cho đến khi vớt ao tôm, tổng vốn khoảng 100 triệu đồng. Tuy nhiên, lúc này giá thức ăn nuôi tôm tăng cao, đến khi vớt tôm lại khó bán nên ba của cô bé đă bỏ nghề nuôi tôm, chuyển sang trồng hành tím cho vụ Tết với vốn nhẹ hơn.
Ngặt nỗi,
"Hông biết Tết này có bán được hành hay hông nữa chú ơi!", cô bé lo lắng.
Ngay cả dân bán đồ ăn thức uống mặt tiền đường Nguyễn Huệ (quận Nhất, Sài G̣n) cũng phải ra mời chào từng khách hàng đi đường như thế này (Ảnh: Tidoo Nguyễn)
Trong nhiều năm nay, tôi là khách hàng thường xuyên của một tiệm chuyên bán hàng gốm của Nhật Bản và nh́n thấy rơ sự
"teo tóp" của tiệm này. Đầu tiên, bà chủ thuê nguyên căn có hai tầng lầu ở mặt tiền con đường lớn: tầng trệt bán gốm Nhật, tầng một bán gốm Âu châu và tầng hai làm nơi ở của cả gia đ́nh.
Sau dịch COVID, bà dời qua tiệm nhỏ hơn, cũng một trệt một lầu, vừa bán hàng vừa làm nơi ở, trong một con hẻm cụt. Đâu được chừng một năm, bà không gồng nổi tiền thuê mặt bằng nên chuyển tiếp đến một căn nhà nhỏ hơn, trong hẻm nhỏ hơn, và sâu hơn.
Tiệm mới chật đến nỗi khách ngồi lựa đồ gốm không có khoảng trống để quay qua quay lại, thế mà bà chủ vẫn than về chi phí cao, v́ khách ngày càng vắng đi.
Bà tự an ủi:
"Mấy tiệm khác cũng vắng v́ đây là t́nh h́nh chung rồi. Để năm sau coi buôn bán có tốt hơn không rồi chị sẽ tính tiếp…"
Quán ăn kiểu gia đ́nh mở ra đầy ở Sài G̣n và một trong những quán tôi hay ghé là của đôi vợ chồng người miền Trung bán ḿ Quảng tại quận B́nh Thạnh. Lần ghé gần nhất, bà chủ than:
"Năm nay bán ế lắm em ơi! Công nhân không có việc làm nên xách túi về quê hết rồi, khách văng lai không có. Hiện tiệm chị chỉ c̣n khách quen sống gần đây thôi".
Ông chồng tiếp lời:
"Người ta đă trả mặt bằng hết rồi. Cái nhà đằng kia đăng bảng cho thuê mấy tháng nay mà có ai dám thuê đâu. Bây giờ đến Tết người ta c̣n trả mặt bằng c̣n nhiều hơn nữa. Ngày trước giới sinh viên là những người xài tiền nhiều nhất v́ có ba mẹ chu cấp nên có lo ǵ đâu mà không xài, c̣n bây giờ ở quê ba mẹ không kiếm ra tiền, c̣n đâu nữa mà xài? Ngày trước vào mùa Noel, mấy ông già Noel đi đầy đường để giao quà, c̣n bây giờ không thấy có ông già Noel nào!"
Bà chủ một quán bún ḅ tôi quen từ 17 năm trước cũng than thở:
"Dạo này ế quá em ơi. Mọi năm tháng này đông khách lắm. Không biết khách đă đi đâu hết rồi?"
Thanh niên ở Sài G̣n hiện kiếm sống bằng nghề giao hàng và vận chuyển người bằng xe gắn máy rất nhiều (Ảnh: Tidoo Nguyễn)
Thời kinh tế đi xuống người ta
"làm ban ngày không đủ nên tranh thủ làm thêm ban đêm". Sài G̣n có những quán bán đồ ăn từ nửa đêm đến tận 4 giờ sáng, chủ yếu phục vụ cho người làm việc ban đêm, họ đến trực tiếp hoặc đặt hàng qua các shipper.
Có một quán bán bún khuya ở bờ kè kênh Nhiêu Lộc, mà đôi khi, đi bộ ban đêm đói bụng tôi cũng trở thành người khách. Lúc trước, quán này có hai vợ chồng cùng bán, dù ban ngày ông chồng c̣n đi làm văn pḥng.
Hồi tuần trước tôi ghé quán không thấy ông chồng đâu nên hỏi thăm, chị vợ than:
"Mấy tháng nay ảnh bị công ty cho nghỉ việc nên bây giờ mở app xe bike công nghệ chạy từ hồi tối rồi!". Hỏi sao ổng không chạy ban ngày cho đỡ cực? Chị vợ cười:
"Ban ngày đông người chạy lắm em, lại thêm đường kẹt xe quá, khó đi lắm".
Gia nhập đội quân chạy xe bike công nghệ đang là nghề đang thịnh hành ở Sài G̣n hơn một năm nay của dân văn pḥng và công nhân bỗng nhiên bị thất nghiệp. Có thể nh́n thấy màu áo của nhiều hăng xe công nghệ cùng một lúc chen chúc trên đường Sài G̣n. Đông người xin làm tài xế nên thu nhập của tài xế xe công nghệ không c̣n
"ngon" như lúc trước. "
Thu nhập mức trên 10 triệu đồng một tháng (khoảng trên 410 USD) của tài xế xe công nghệ giờ rất hiếm người đạt được", ông chồng chị bán bún cho hay.
Chủ những xe trái cây đậu ở một góc ngă ba ngă tư trên đường Sài G̣n thường là đàn ông tuổi trên 30-40, dân tỉnh sống trọ ở Sài G̣n hoặc chạy từ dưới tỉnh lên mỗi ngày (Ảnh: Tidoo Nguyễn)
Mỗi lần đi làm, chạy ngang qua một ngă ba con đường nhỏ tại quận 3 vào buổi trưa, tôi thường nh́n thấy một cái xe gắn máy đậu bên lề đường, đàng sau là cái thùng to bày ổi xá lị ruột đỏ và vài miếng mít chín màu vàng ươm. Người đàn ông bán hàng trạc hơn 50 tuổi, thay v́ dùng loa rao hàng inh ỏi như mọi cái xe gắn máy bán hàng rong khác, ông lại ngồi trên cái ghế xếp nhỏ đọc báo trong im lặng.
Ai muốn mua ổi hay mít th́ cứ ngừng lại trước cái thùng xe, ông sẽ lấy bao đưa cho khách, sau đó ông lẳng lặng cân và tính tiền.
Có lần mua trái cây ông bán, tôi hỏi ông nhà ở đâu, câu trả lời của ông khiến tôi… hết hồn:
"Nhà qua ở Tiền Giang đó em".
"Anh đi bằng xe gắn máy này?". Ông gật đầu:
"Phải. Đi khoảng 3 tiếng là qua đến Sài G̣n rồi".
Ba tiếng đi, ba tiếng về, một ngày ông mất 6 tiếng đồng hồ để di chuyển trên đường, chỉ cốt bán được trái cây với giá nhỉnh hơn ở quê, kiếm được từ 300,000 – 400,000 đồng/ngày (12,3–16,4 USD/ngày). Ôi, mưu sinh thật là quá vất vả!
Mà Sài G̣n đâu chỉ có một ḿnh ông bán trái cây? Sáng nào trong hẻm chỗ tôi ở cũng có bốn,năm xe đẩy bán đủ loại thực phẩm tụ tập. Người bán đa số là đàn ông, tuổi từ trên 30–40. Họ không nói thách giá, giá thực phẩm cũng rẻ hơn siêu thị nên các bà các cô xúm lại mua hàng khá đông. Tuy nhiên, v́ các xe đều bán loại hàng na ná nhau, nên xe nào đến sau thường ngậm ngùi… quay lui t́m đường ra.
Cũng có buổi sáng tôi không nh́n thấy ai mua hàng, khi những người bán hàng quay đầu xe dời đi, chỉ có những con chó sấn sổ chạy theo để sủa inh ỏi.
Qua góc nh́n giản dị của người dân b́nh thường th́ đúng là kinh tế đă và đang đi xuống, làm ảnh hưởng xấu đến đời sống của họ. Nhu cầu của người dân Sài G̣n hiện chỉ dừng lại ở mức tối thiểu: Mong kiếm đủ tiền trang trải chi phí sinh hoạt hằng ngày. Chính lúc này đây, sự b́nh tĩnh để cầm cự qua cơn bĩ cực là yếu tố quan trọng nhất đối với họ.
Nếu các huyên gia kinh tế, các thương gia có số vốn từ vài tỷ đồng đến vài ngàn tỷ đồng nh́n kinh tế qua những con số th́ những con người b́nh dân này nh́n kinh tế qua trực quan sinh động, qua những gương mặt thân quen họ gặp hằng ngày.
Năm 2023 sắp chấm dứt, nếu không tiếp tục đem đến niềm hi vọng nào đó th́ cũng có thể là lúc phải khép lại cánh cửa tương lai của không ít mảnh đời lam lũ ở Sài G̣n này.
News
Library
Technology
Giải Trí
Portals
Tin Sốt
Home
