Vào ngày 21 tháng 4 năm 2023, dưới sự đề xuất, với đa số tuyệt đối, của Hội đồng Giải Cino Del Duca Thế giới, do bà Hélène Carrère d’Encausse, Thư kư Thường trực của Viện Hàn lâm Pháp làm chủ tịch, Ủy ban Quỹ Del Duca, do Xavier Darcos, Đổng lư văn pḥng của Institut de France, thuộc Viện Hàn lâm nước Pháp, đă trao Giải thưởng Thế giới 2023, trị giá 200.000€, cho bà Dương Thu Hương, nhà văn Việt Nam đang sống tại Pháp.
Việc nhà văn Dương Thu Hương được trao giải Cino Del Duca là một sự kiện lớn trong nền văn học hiện đại Việt Nam. Đó cũng là một cú đấm vào bộ mặt chế độ Việt Nam v́ những tác phẩm của bà thể hiện sự bất măn của bản thân bà đối với chế độ cộng sản độc tài toàn trị. Bà đă từng phải vào tù v́ dám lên tiếng phát biểu phê phán việc áp dụng chủ nghĩa Marx-Lenin vào Việt Nam và phản đối độc quyền của đảng cộng sản.
Hiện nay, các tác phẩm văn chương của bà vẫn bị cấm tại Việt Nam v́ lư do chính trị.
Giải thưởng Thế giới Cino Del Duca sẽ được trao cho Dương Thu Hương dưới Mái ṿm của Institut de France, Viện Hàn lâm Pháp, trong buổi lễ long trọng trao các Giải thưởng Lớn của Viện, vào ngày 21 tháng 6 năm 2023.
Nhắc đến Dương Thu Hương, người viết chợt nhớ đến lời nhận xét của một dịch giả nổi tiếng trong nước, khi gặp ông tại Lausanne, Thuỵ Sĩ: “Văn chương của Dương Thu Hương không có ǵ đặc biệt và khó đọc”. Khi ấy người viết có nói rằng “khó đọc” có lẽ v́ nó trần trụi và khốc liệt khi phơi bày những sự thật, những nỗi thống khổ của người dân Việt Nam trong cái nhà tù khổng lồ lộ thiên! Văn chương của bà là thứ văn chương phản kháng mà không phải ai cũng có cái dũng và sự can đảm để viết…
Mong rằng Dương Thu Hương, một ngày không xa, sẽ được trao giải Nobel Văn học, để làm “thoả ḷng” ông Nguyễn Xuân Phúc, nguyên Chủ tịch nước, khi ông này phát biểu: “Tôi luôn mong ước một ngày không xa Việt Nam sẽ có nhà văn đạt giải thưởng Nobel Văn chương, mang đến niềm tự hào cho đất nước. Tôi có niềm tin mạnh mẽ vào tất cả các nhà văn, tác giả trẻ hôm nay”.
Biết đâu, “niềm tự hào” ấy lại đến từ một ng̣i bút sắt thép của một nữ nhà văn bất đồng chính kiến, đang phải sống tha hương, không hề run sợ, chùn bước trước bạo tàn và khủng bố của bộ máy độc tài toàn trị.
Lâm B́nh Duy Nhiên
NĂM 1989, DƯƠNG THU HƯƠNG BỊ KHAI TRỪ KHỎI ĐẢNG CSVN. NĂM 1991 BÀ BỊ TỐNG GIAM... TRONG KHI NHIỀU TÁC PHẨM CỦA DƯƠNG THU HƯƠNG ĐƯỢC DỊCH SANG CÁC NGÔN NGỮ KHÁC VÀ PHÁT HÀNH RỘNG RĂI BÊN NGOÀI VIỆT NAM TH̀ CHÚNG BỊ CẤM XUẤT BẢN TẠI VIỆT NAM.
Không có bất kỳ cơ quan truyền thông chính thức nào tại Việt Nam đề cập đến sự kiện - ngày 21/4/2023, Ban Giám khảo “Cino-Del-Duca” công bố quyết định trao tặng giải năm nay cho bà Dương Thu Hương nhằm “tôn vinh một nhà văn lớn v́ nhân cách và sự nghiệp xuất sắc, truyền đi thông điệp về chủ nghĩa nhân văn hiện đại” dẫu “Cino-Del-Duca” là một loại giải thưởng quan trọng, chỉ sau giải Nobel về Văn học.
Tương tự, phần lớn cơ quan truyền thông chính thức tại Việt Nam lờ đi sự kiện ông Đặng Tiến – một trong rất ít người dành gần như trọn cuộc đời để nghiên cứu về văn học Việt Nam – đă qua đời tại Pháp hôm 17/4/2023. Một số cơ quan truyền thông như Tuổi Trẻ, Thanh Niên, Phụ Nữ,... trót loan tin này th́ vội vàng đục bỏ. Theo vài nguồn thạo tin, lờ đi hay vội vàng đục bỏ là v́ có “lệnh” từ Bộ Thông tin – Truyền thông.
Khi c̣n trẻ, bà Dương Thu Hương t́nh nguyện tham gia lực lượng Thanh niên xung phong để “giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước”. Bà gia nhập đảng CSVN và là một trong những người đầu tiên được cử đi học Trường Viết văn Nguyễn Du... Tuy nhiên chính quyền Việt Nam sớm thất vọng về bà v́ nhiều tác phẩm của bà (Bên kia bờ ảo vọng, Những thiên đường mù,...) chỉ trích thể chế chính trị tại Việt Nam.
Năm 1989, Dương Thu Hương bị khai trừ khỏi đảng CSVN. Năm 1991 bà bị tống giam... Trong khi nhiều tác phẩm của Dương Thu Hương được dịch sang các ngôn ngữ khác và phát hành rộng răi bên ngoài Việt Nam th́ chúng bị cấm xuất bản tại Việt Nam. Bên ngoài Việt Nam, Dương Thu Hương được chọn - trao một số giải thưởng đáng giá (Huân Chương Văn hóa Nghệ thuật của Pháp – 1994, Giải do độc giả Tạp chí Elle bầu chọn – 2007) nhưng tại Việt Nam th́ bị cô lập, bị truy bức nên năm 2006, bà rời Việt Nam...
Khác với Dương Thu Hương, Đặng Tiến sinh ra và lớn lên ở miền Nam Việt Nam. Ông tốt nghiệp Đại học Văn khoa Sài G̣n và bắt đầu nghiên cứu – viết phê b́nh văn học từ đầu thập niên 1960, sau đó sang Pháp, trở thành Giảng viên về Việt học của Đại học Paris VII cho đến khi về hưu (2005). Trong cuộc nội chiến ở Việt Nam, Đặng Tiến là người không giấu diếm thiện cảm với miền Bắc Việt Nam. Đến cuối đời ông tham gia Văn đoàn Độc lập – tổ chức bị cáo buộc chống chính quyền chỉ v́ khước từ sự lănh đạo của đảng.
Chỉ lược thuật ngắn gọn như thế về tiểu sử bà Dương Thu Hương và ông Đặng Tiến có lẽ cũng đủ để thấy họ có đóng góp ǵ cho văn hóa Việt Nam hay không. Thế th́ tại sao hệ thống truyền thông chính thức tại Việt Nam không dám – chính xác hơn là không giới thiệu, ghi nhận, thậm chí có những dấu hiệu rơ ràng cho thấy là chính quyền không cho phép cả tưởng niệm khi họ qua đời?
Cuối năm 2021, Bộ Chính trị và Ban Bí thư BCH TƯ đảng CSVN tổ chức “Hội nghị Văn hóa Toàn quốc”. Hội nghị này được xem là một bước ngoặt về nhận thức của giới lănh đạo chính quyền Việt Nam sau khi Đại hội đảng toàn quốc lần thứ 13 ra một nghị quyết, nhấn mạnh và đề cao tầm quan trọng của văn hóa. Vào thời điểm đó, ông Nguyễn Phú Trọng nhấn mạnh, từ 1946 tới nay, đây là lần thứ hai đảng CSVN tổ chức “Hội nghị Văn hóa Toàn quốc”.
Theo ông Trọng: Đảng CSVN luôn luôn coi trọng vai tṛ của văn hoá và hết sức quan tâm đến công tác xây dựng văn hoá trong sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc và xây dựng đất nước, nhất là trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xă hội. Nền văn hoá mà chúng ta xây dựng là nền văn hoá tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc với nội dung cốt lơi là độc lập dân tộc và chủ nghĩa xă hội; chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh giữ vai tṛ chủ đạo trong đời sống tinh thần của xă hội (3).
Từ “Hội nghị Văn hóa Toàn quốc” lần thứ hai đến nay đă hai năm, liệu “công tác xây dựng văn hoá trong sự nghiệp xây dựng đất nước, nhất là trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xă hội” có khác ǵ so với “công tác xây dựng văn hoá trong sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc” mà ông Hồ Chí Minh khởi xướng hồi 1946 khi tổ chức “Hội nghị Văn hóa Toàn quốc” lần thứ nhất?
Có! Tuy cách hành xử với những người không tán thành chủ trương, đường lối của đảng CSVN vẫn khắc nghiệt, tàn bạo như trước và hai sự kiện vừa đề cập, một liên quan đến bà Dương Thu Hương, một liên quan đến ông Đặng Tiến là hai ví dụ mới nhất, do thời thế rơ ràng đă khác nên ngoại trừ nỗ lực triệt tiêu đối kháng và những cá nhân muốn độc lập về nhận thức, đảng khuyến khích hệ thống truyền thông chính thức hướng công chúng đến những mục tiêu mới hơn.
Ví dụ như báo chí cách mạng có thể thoải mái xưng tụng những Maria Ozawa, Eimi Fukada,... – các diễn viên phim khiêu dâm của Nhật – là... “Thánh nữ”. Sau khi báo chí cách mạng mở đường (4), các trang tin điện tử có tên miền “.vn” – những website được chính quyền cấp giấy phép và giám sát nội dung, c̣n bộ phận điều hành các trang tin này luôn dựa vào “chủ trương, đường lối” để bảo đảm nội dung... “đúng định hướng” - bắt đầu bám sát hoạt động của các... “Thánh nữ”.
Trên các kênh truyền thông tại Viẹt Nam, chuyện ông Đặng Tiến mới qua đời hay bà Dương Thu Hương vừa được chọn trao giải “Cino-Del-Duca” 2023 không đáng bận tâm bằng: Thánh nữ Mari Ozawa vừa thông báo trên trang cá nhân của cô là cô mới check-in tại phố đi bộ Hà Nội và tạo dáng tại một di tích lịch sử vào trưa 19/4/2023 (5). Hay... Eimi Fukada vừa đến TP.HCM để tham dự Hobby Horizon (diễn ra trong hai ngày 23 và 24/4/2024 tại Công viên Phần mềm Quang Trung), dù giá vé rất chát (năm triệu đồng/vé) nhưng được dự đoán sẽ sớm hết v́ rất nhiều người hâm mộ muốn gặp gỡ, tṛ chuyện riêng tư với thần tượng (6)...
Cách nay hai năm, ở “Hội nghị Văn hóa Toàn quốc” lần thứ hai, ông Trọng tuyên bố, đại loại: Dù theo nghĩa rộng hay nghĩa hẹp th́ đă nói đến văn hoá là nói đến những thứ là tinh hoa, tinh tuư nhất, được chưng cất, kết tinh, hun đúc thành những giá trị tốt đẹp, cao thượng, đặc sắc nhất, rất nhân văn, nhân ái, nhân nghĩa, nhân t́nh, tiến bộ. C̣n những ǵ xấu xa, việc làm ti tiện, đớn hèn, những hành động phi pháp, bỉ ổi... là vô văn hoá, phi văn hoá, phản văn hoá. Hạnh phúc của con người không phải chỉ ở chỗ nhiều tiền, lắm của, ăn ngon, mặc đẹp mà c̣n ở sự phong phú về tâm hồn, được sống giữa t́nh thương và ḷng nhân ái, lẽ phải và công bằng.
News
Library
Technology
Giải Trí
Portals
Tin Sốt
Home
