Ông Trịnh Vĩnh B́nh, “Vua Chả Gị” ở Ḥa Lan, trên tạp chí Business của Ḥa Lan, tháng Hai, 1990
Xin điểm lại một vụ án đă lâu - Một thương gia người Ḥa Lan gốc Việt đă kiện nhà nước Việt Nam lên ṭa án quốc tế của Liên Hiệp Quốc đ̣i bồi thường tới cả trăm triệu mỹ kim.
Đây là lần đầu tiên một cá nhân đầu tư vào Việt Nam bị mất hết tài sản đă đưa vấn đề này ra trước ṭa án quốc tế, đúng vào lúc Hà Nội cần chứng tỏ thiện chí “trong sáng hóa” các luật lệ đầu tư để xin vào Tổ Chức Mậu Dịch Thế Giới (WTO) cũng như đang nhắm lôi kéo người Việt nước ngoài đem tiền về đầu tư vào trong nước qua nghị quyết 36 đưa ra hồi cuối năm qua. Nhân vật trên là ông Trịnh Vĩnh B́nh, một thương gia người Việt có quốc tịch Ḥa Lan.
Ông Trịnh Vĩnh B́nh là một triệu phú ở Ḥa Lan, 58 tuổi, đem hơn 3 triệu mỹ kim về làm ăn và đầu tư trong nước từ đầu thập niên 1990, đă mất hết cơ nghiệp và bị lănh án 11 năm tù vào cuối năm 1998. Ông đă bị tạm giữ 18 tháng và trong khi được tại ngoại, đă thoát ra khỏi Việt Nam cách nay sáu năm, đă chính thức nhờ tổ hợp luật sư nổi tiếng của Mỹ Covington Burling ở Hoa Thịnh Đốn đại diện để kiện nhà cầm quyền Việt Nam, đ̣i bồi thường thiệt hại.
Luật sư của ông B́nh đă chính thức đưa vấn đề ra từ cuối năm 2003 nhưng phải tới cuối năm nay, 2005, ṭa án quốc tế giải quyết các tranh chấp về đầu tư mới họp ở thủ đô Thụy Điển để xét xử sự tranh chấp sau khi mọi dàn xếp trực tiếp đă không đạt được kết quả và phía ông B́nh chính thức nộp đơn kiện hồi tháng Năm, 2004.
Điểm căn bản trong vụ này là ông đă đem tiền về Việt Nam đầu tư theo sự khuyến khích của chính phủ Ḥa Lan sau khi nước này và Việt Nam kư kết một thương ước về đầu tư.
Tổ hợp luật sư Covington Burling của Hoa Kỳ đă đại diện ông B́nh dựa trên điều 9 của bản hiệp ước giữa Ḥa Lan và Việt Nam liên hệ tới việc “phát huy và bảo vệ đầu tư” kư kết vào năm 1994.
Đại diện phía Việt Nam kư vào hiệp ước trên lúc đó là Ngoại Trưởng Nguyễn Mạnh Cầm.
Đă có những bằng chứng cho thấy vụ án ông B́nh đă được đưa lên tới lănh đạo cấp cao của nhà nước Cộng Ḥa Xă Hội Chủ Nghĩa Việt Nam.
Tuy nhiên, theo ông B́nh, với sự bao che của cấp chỉ huy ngành Công An lúc đó là ông Nguyễn Khánh Toàn, thứ trưởng Bộ Công An và cũng là tổng cục trưởng vụ an ninh, vụ án đă không được giải quyết theo luật pháp ở Việt Nam, dù chính Thủ Tướng Phan Văn Khải đă ra lệnh “xem xét lại” trường hợp của ông B́nh.
Mặt khác, bà Nguyễn Thị B́nh, vào giữa năm 1999 với tư cách dân biểu và cũng là phó chủ tịch nước cũng đă nêu vụ ông B́nh về Việt Nam đầu tư bị mất hết v́ nạn lộng quyền ở địa phương ra trước Quốc Hội mà lúc đó ông Nông Đức Mạnh làm chủ tịch (nay là tổng bí thư Đảng Cộng Sản Việt Nam).
Theo các tin tức từ Ḥa Lan th́ vào đầu thập niên 90, ông B́nh đă rất thành công trong việc sản xuất chả gị và đă được giới truyền thông Ḥa Lan gọi là “Vua Chả Gị.” Ông B́nh đă bán công ty làm chả gị của ḿnh ở Ḥa Lan, đem khoảng 2.5 triệu mỹ kim và 96 kư vàng về Việt Nam làm ăn và đầu tư.
Theo luật sư của ông B́nh th́ “trong thập niên những năm 1990, ông Trịnh Vĩnh B́nh đă thực hiện những đầu tư vào động sản và bất động sản như trong các công ty ở Việt Nam được nằm trong định nghĩa tiêu biểu” của hiệp ước đầu tư giữa Việt Nam và Ḥa Lan.
Đầu tư chính của ông B́nh là vào hai xí nghiệp Tín Thành Ltd ở thành phố Hồ Chí Minh và công ty liên doanh B́nh Châu đặt tại Bà Rịa Vũng Tầu và TP. HCM.
Phía luật sư của ông B́nh cho biết ông B́nh cũng đă bỏ tiền đầu tư vào mua bất động sản ở Bà Rịa và TP. HCM cũng như tham gia vào một dự án điền thổ lâm sản.
Luật sư của ông B́nh cho biết: Căn cứ trên lời vu cáo của một người tên Trịnh Hiền Thanh ngày 4 tháng Mười Hai năm 1996, và mặc dầu vu cáo này sau đó đă được y cải chính rồi rút lại, ông Trịnh Vĩnh B́nh vẫn bị giam giữ và bị cáo buộc ba tội trạng có liên hệ đến hoạt động đầu tư của ông.
Ông bị giam cầm cho đến ngày 25 tháng Sáu năm 1998, và từ đó được ra khỏi tù nhưng vẫn bị quản thúc tại gia. Ông không được xét xử về những cáo buộc, măi cho đến tháng Chạp 1998, lúc mà ông bị phán quyết có hai tội trạng: hoạt động đầu tư bất hợp pháp và hối lộ viên chức chính quyền. Ông bị xử án 11 năm tù ở và phạt vạ 480 lượng vàng và 6.2 tỉ đồng.
Thêm nữa, tất cả tài sản đầu tư của ông B́nh ở Việt Nam đều bị tịch thu.
Trong suốt vụ xét xử và trong các vụ chống án liên tiếp, ông Trịnh Vĩnh B́nh luôn luôn khẳng định ḿnh vô tội đối với các cáo trạng đó. Vụ chống án đầu tiên của ông bị phán xét khước bỏ hồi tháng Năm, 1999.
Tài sản của ông B́nh ở Việt Nam qua hai công ty Tín Thành và B́nh Châu theo sự ước tính của gia đ́nh ông lên tới từ 20 tới 30 triệu mỹ kim (vào năm 2000) sau sáu năm làm ăn ở Việt Nam từ 1990 tới 1996.
Theo lá thư của luật sư Mỹ đại diện ông B́nh gửi nhà cầm quyền Việt Nam hồi cuối năm 2003 th́ “Thật sự, sự vô tội của ông Trịnh Vĩnh B́nh bây giờ có thể được chứng minh một cách dứt khoát. Ngày 24 tháng Sáu năm 2002, Trịnh Hiền Thanh đă thú nhận bằng văn bản với nhà chức trách Việt Nam là y đă vu khống tố cáo ông Trịnh Vĩnh B́nh về những hành động khiến ông bị xét xử.
“Căn cứ trên lời thú nhận đă bạch hóa ḿnh như vậy, ông Trịnh Vĩnh B́nh đă dấn ḿnh vào trong một cuộc tranh đấu dài để rửa sạch tên tuổi của ḿnh. Ông đă tiếp xúc với nhiều viên chức tư pháp và nhân vật đảng ở Việt Nam, đă kêu gọi sự can thiệp ngoại giao của chính phủ Ḥa Lan và đă nhận được sự ủng hộ của các ủy viên thuộc Quốc Hội Âu Châu.
“Tất cả những người được nghe tŕnh bày sự việc của ông Trịnh Vĩnh B́nh, kể cả Thủ Tướng Phan Văn Khải, đều nh́n nhận có sự bất công trong vụ này; dầu vậy, tài sản của ông Trịnh Vĩnh B́nh chưa được hoàn trả và ông chưa được phục hồi danh dự.”
Trong việc kiện nhà nước Việt Nam trước ṭa án quốc tế về đầu tư qua lời luật sư của ông B́nh th́ ông đă “thực thi quyền lợi của ḿnh như một nhà đầu tư Ḥa Lan tại nước Cộng Ḥa Xă Hội Chủ Nghĩa Việt Nam dựa theo hiệp ước đầu tư giữa Hoà Lan và Việt Nam.”
Diễn biến vụ kiện ra ṭa quốc tế
Ông B́nh cho biết từ cuối năm 2003, trước khi khởi kiện, luật sư của ông đă viết thư thông báo cho giới chức lănh đạo Hà Nội và yêu cầu phía Việt Nam trả lại toàn bộ tài sản cho ông B́nh đă đầu tư ở Việt Nam.
Sau đó, chính quyền Hà Nội qua ṭa đại sứ Việt Nam ở cả Hoa Thịnh Đốn lẫn Ḥa Lan đă liên lạc với ông B́nh để thương lượng.
Tuy nhiên, theo lời ông B́nh th́ các cuộc thương lượng đó đă không mang lại kết quả mong muốn, v́ đại diện phía Việt Nam chỉ yêu cầu suông ông B́nh là đừng nên đem ra kiện, v́ họ e ngại báo chí thông tấn viết bất lợi cho Việt Nam mà không đưa ra được giải pháp công lư nào cả.
Một giới chức nhà nước Việt Nam khi được hỏi về vụ kiện này, cho biết người trách nhiệm hiện chưa thể trả lời về vấn đề trên trước khi báo lên khuôn.
Phiên ṭa quốc tế nhằm giải quyết vụ tranh chấp đầu tư này sẽ khởi sự vào tháng Chạp, 2005 và quá tŕnh xét xử sẽ kéo dài cả năm sau khi ông B́nh đă đóng tiền kư quỹ tới 150.000 mỹ kim và phía nhà nước Việt Nam cũng đă đóng số tiền tương đương.
Sự tốn kém về án phí có thể lên tới hàng triệu mỹ kim và tuy phía ông B́nh chưa tiết lộ số đ̣i hỏi thiệt hại nhưng nguồn tin cho hay số tiền này lên tới cả trăm triệu mỹ kim.
Phía chính quyền Việt Nam đă thuê tổ hợp luật sư có tiếng của Pháp Glide Loyrette Rouel có văn pḥng ở Hà Nội đại diện.
Ông B́nh cho biết “Hành lang pháp lư cho đến nay ở Việt Nam vẫn chưa an toàn, đă có không ít Việt kiều gặp phải rắc rối khi về đầu tư ở Việt Nam... Cần phải chờ cho đến khi nào hành lang pháp lư của Việt Nam an toàn hơn và ở mọi trường hợp nên làm việc, tham vấn chặt chẽ với sứ quán của quốc gia mà ḿnh mang quốc tịch. Tuyệt đối không cả tin vào sự vẽ vời từ người trong nước, cho dù họ là người thân...”
Theo một chuyên viên kinh tế ở Hoa Thịnh Đốn th́ vụ này sẽ gây bất lợi cho vấn đề kêu gọi đầu tư vào Việt Nam của Hà Nội và sẽ được coi như một kinh nghiệm điển h́nh cho người Việt hải ngoại muốn về làm ăn ở Việt Nam. Chắc chắn việc này sẽ được nêu ra khi Thủ Tướng Phan Văn Khải viếng thăm Hoa Kỳ vào mùa hè năm nay.
Trương Trọng Trác
Nguồn: Viet Mercury/ talawas