Trong ḍng lịch sử 21 năm đất nước chia cắt, trải qua những chế độ cầm quyền nối tiếp nhau ở miền Nam. Có một thời được gọi là nhiễu nhương và hỗn loạn nhất với bao tṛ trái khoáy diễn ra.
Đấy là thời gian của những năm giữa thập niên 1960 thế kỷ 20, với tên gọi là thời vàng son của nhóm Tướng trẻ gốc Bắc do cặp “song sát” Kỳ - Loan đứng đầu. Nhân vật nổi trội nhất trong thời “vàng son hỗn mang” này là Tướng Nguyễn Ngọc Loan, người được xem là nhân vật số hai đầy quyền sinh sát của chế độ.
Được Nguyễn Cao Kỳ tin dùng, Nguyễn Ngọc Loan cùng lúc nắm trong tay ba cơ quan an ninh quan trọng nhất: Cục An ninh Quân đội, Tổng nha Cảnh sát Quốc gia, Phủ đặc ủy Trung ương t́nh báo. Và điều đáng nói hơn hết, ông ta là người đă khai sinh ra giới giang hồ sĩ quan trong quân đội Sài G̣n.
Mậu Thân năm 1968, Nguyễn Ngọc Loan nổi tiếng trên thế giới với tên gọi “Kẻ sát nhân man rợ” qua h́nh ảnh đăng trên trang nhất các báo nước ngoài, trong đó ông ta chĩa ṇng súng ngắn vào đầu Năm Xồm - Nguyễn Văn Lốp - một chiến sĩ Cộng sản đang bị c̣ng tay rồi lạnh lùng nổ súng hành quyết tù binh ngay trên đường phố Sài G̣n.
Tướng Sáu Lèo - Nguyễn Ngọc Loan
Giới chính khách và tướng lănh Sài G̣n đều có chung một nhận định hằn học về Nguyễn Ngọc Loan: Đấy chỉ là một gă vơ biền bốc đồng chơi trội, có máu du côn “lương sơn bạc” của một thủ lĩnh giang hồ và tóm lại chỉ là một gă “hề” hung hăng không có “cái đầu”, đi lạc vào lịch sử.
Nhưng không đơn giản chỉ vài ḍng đầy miệt thị để kết luận về Nguyễn Ngọc Loan. Sự thật không phiến diện và thiển cận như sự đánh giá một thời của thiên hạ ở miền Nam. Tất cả những tṛ tŕnh diễn kiểu tâm thần suốt thời gian ngang dọc trong vị trí số hai quyền lực của chế độ sĩ Sài G̣n chính là chiếc áo ngụy trang đầy dụng ư gây ngộ nhận càng sâu đậm càng tốt với các đối thủ đang ŕnh rập trên chính trường miền Nam.
Đối với Nguyễn Ngọc Loan, đấy là một bước dài thắng lợi trên bước đường thực hiện “thiên mệnh” lịch sử của ḿnh. Nguyễn Ngọc Loan là một trong số ít những trí thức có bằng cấp đại học của giới tướng lănh Sài G̣n, xuất thân từ Salon De Provence, trường đào tạo sĩ quan phi công của Pháp, có bằng cử nhân toán loại khá. Loan và Nguyễn Xuân Vinh - nhà bác học không gian của Nasa Mỹ là hai trí thức thứ thiệt của không quân Sài G̣n.
Nguyễn Ngọc Loan, biệt danh là "Sáu Lèo", sinh ngày 11 tháng 12 năm 1930 tại Huế. Khi chính quyền Việt Nam Cộng ḥa ra đời, Loan tham gia quân đội và trở thành người phi công lái khu trục cơ đầu tiên của Không lực Việt Nam Cộng ḥa. Khoảng đầu thập niên 1960, Loan là Chỉ huy trưởng Phi đoàn 2 Quân sát đóng tại Nha Trang. Đến năm 1964, Loan được thăng Đại tá, giữ chức Tư lệnh phó Không quân Việt Nam Cộng ḥa, dưới quyền Tư lệnh Nguyễn Cao Kỳ.
Ảnh của nhiếp ảnh gia Eddie Adams chụp cảnh Sáu Lèo bắn chết tù binh khiến dư luận thế giới căm phẫn
Trong chiến dịch "Mũi Tên Lửa" (Flaming Dart), ngày 11 tháng 2 năm 1965, Nguyễn Ngọc Loan đă dẫn đầu những phi đoàn Bắc phạt A1 Skyraider vượt qua vĩ tuyến 17 bắn phá miền Bắc Việt Nam. Sau chiến dịch này, Nguyễn Ngọc Loan được thăng Chuẩn tướng và điều về làm Tổng Giám đốc Cảnh sát Quốc gia kiêm Giám đốc Nha An ninh Quân đội, phụ trách Đặc ủy Trung ương T́nh báo.
Năm 1966, Nguyễn Ngọc Loan được chính phủ của tướng Nguyễn Cao Kỳ cử ra miền Trung b́nh định vụ biến động Phật giáo trong cuộc bạo động ly khai, được xem là có sự hậu thuẫn của tướng Nguyễn Chánh Thi. Nhờ thành công trong cuộc b́nh định, một thời gian sau, Loan được thăng Thiếu tướng. Nguyễn Ngọc Loan được coi như cánh tay mặt của tướng Nguyễn Cao Kỳ, lúc đó làm Chủ tịch Ủy ban Hành pháp Trung ương (tức Thủ tướng).
Tướng Loan là người không được cảm t́nh của đám chiến hữu đồng cấp trong không quân, mặc cảm tự tôn của một phi công được đào tạo từ một trường quư tộc của quân đội Pháp khiến Loan không khỏi xa cách với đám phi công đào tạo từ Marraketch Maroc thuộc hạng nh́. Ngay Nguyễn Cao Kỳ cũng xuất thân từ ngôi trường thuộc địa này. T́nh bạn giữa Kỳ và Loan được thiết lập trên những lợi ích của sự nghiệp chính trị chung. Đối với Loan, chưa bao giờ Kỳ được xem là “lănh tụ thủ lĩnh”.
Nguyễn Ngọc Loan là người mắc bệnh “thiên mệnh”, mang ư nghĩ rằng ḿnh là một phần cần thiết cho sự vận động của lịch sử, là người được thượng đế chọn để hoàn tất bổn phận đối với ḍng chảy lịch sử. Kiêu ngạo, độc tài và tàn nhẫn khi hành động, Nguyễn Ngọc Loan thuộc loại người sẵn sàng rửa tay trong máu của người bạn thân nhất v́ sự thành công trên đường “thiên mệnh” của ḿnh. Bệnh xem thường người khác là một sai lầm lớn đă gây nên sự găy gánh giữa đường của con người nguy hiểm đầy tham vọng này.
Nhiếp ảnh gia Eddie Adams chụp cảnh Sáu Lèo bắn chết tù binh khiến dư luận thế giới căm phẫn
Từ thuở c̣n là sĩ quan cấp úy, cơ trưởng rồi sĩ quan huấn luyện cho đến lúc có chút quyền chỉ huy với chức vụ Trưởng pḥng hành quân “phi đoàn 417 vận tải” do Nguyễn Cao Kỳ làm chỉ huy trưởng phi đoàn, Thiếu tá Nguyễn Ngọc Loan mờ nhạt giữa đám phi công đẹp trai, phong nhă trong các vũ trường với các em cave hay lồng lộng yêng hùng trước các em Hotesse de l’air của Air Việt Nam.
Giữa đám sĩ quan cấp tá nổi tiếng ăn chơi của không quân Sài G̣n như Lưu Kim Cương, Đức “mụn” (người yêu của Đặng Thị Tuyết Mai, sau là vợ Nguyễn Cao Kỳ), Nguyễn Ngọc Khoa (Khoa “đen”), Tường “mực”, Thái Bá Đệ, Hà Xuân Vịnh, Ôn Văn Tài,… Thiếu tá Nguyễn Ngọc Loan hoàn toàn lạc lơng, hầu như không có bạn thân đúng nghĩa.
Thiếu tá Loan có cuộc sống mẫu mực của một gia đ́nh Hà Nội thời cổ, không nhảy nhót, không đàn đúm, thậm chí cũng xa lạ với bài bạc. Thú tiêu khiển của Loan là đọc và sưu tầm sách quư, nghiên cứu binh thư kim cổ, vui thú với vợ con sau những chuyến bay ở căn nhà khiêm tốn trong cư xá sĩ quan trại Phi Long, sống như một ẩn sĩ.
Với lư lịch trí thức có bằng cử nhân toán và tài năng bậc thầy phi hành loại vận tải C47 (máy bay Dakota), Nguyễn Ngọc Loan thuộc loại vốn quư của không quân Sài G̣n trong giai đoạn chuyển đổi từ Pháp sang cái gọi là Quân đội Quốc gia Việt Nam của chế độ Ngô Đ́nh Diệm - Hoa Kỳ. Quân chủng bay bổng không quân thừa hưởng phần gia tài èo uột của Pháp gồm vài chiếc máy bay quan sát Bà đầm già L19, 6 chiếc Dakota vận tải già nua, 1 phi đội chiến đấu cơ T28 loại cánh quạt và 1 trực thăng Alovette. Nguyễn Cao Kỳ và Nguyễn Ngọc Loan là hai cánh bay đầu tiên của phi đoàn 417 vừa được thành lập.
Sau khóa huấn luyện tại Hoa Kỳ, Loan và đám phi công trở về nước để tiếp nhận 26 chiếc AD5, AD6. Hai phi đoàn 516, 518 chiến đấu cơ được thành lập, do thiếu tá Thái Bá Đệ và Hà Xuân Vịnh làm phi đoàn trưởng. Nguyễn Ngọc Loan góp công đầu trong việc xây dựng hai phi đoàn chiến đấu cơ nói trên.
Trong giai đoạn đầu xây dựng quân chủng không quân Sài G̣n theo mô h́nh Hoa Kỳ với sự huấn luyện của các cố vấn Mỹ, thiếu tá Nguyễn Xuân Vinh và Nguyễn Ngọc Loan (hai sĩ quan thông thạo tiếng Anh là của quư hiếm thời c̣n sử dụng tiếng Pháp trong hàng ngũ sĩ quan) đóng vai tṛ quan trọng bên cạnh phái bộ viện trợ quân sự Mỹ tại Việt Nam. Nhờ thời gian làm việc sát cánh với đoàn sĩ quan cao cấp Hoa Kỳ, Nguyễn Ngọc Loan và Nguyễn Xuân Vinh đă tạo được những mối liên hệ mật thiết với các VIP Yanke, làm bước đệm “thảm đỏ” sau này.
Qua ba thời tư lệnh không quân của chế độ Ngô Đ́nh Diệm gồm đại tá Trần Văn Hổ, đại tá Nguyễn Xuân Vinh và đại tá Huỳnh Hữu Hiền đều dành cho Thiếu tá Nguyễn Ngọc Loan sự ưu ái và trọng vọng bằng chiếc ghế tham mưu trưởng dọn sẵn nhưng Loan đều từ chối. Đối với Loan, những chức vụ và bông mai bạc, thậm chí cả sao trắng cấp tướng trong không quân nói riêng và quân đội nói chung chỉ là thứ trang sức giả vàng dành cho loại sỹ quan phế phẩm. Trên con đường công danh trong giới không quân Sài G̣n, Loan luôn đứng bên lề với thái độ kẻ cả và dửng dưng.
Năm 1960, Sở Nghiên cứu chính trị và kinh tế tổng thống phủ (cơ quan mật vụ của Cố vấn Ngô Đ́nh Nhu) do bác sĩ Trần Kim Tuyến đứng đầu mở rộng chương tŕnh “Ma túy phụng sự quốc gia”, bằng đường hàng không xuyên qua biên giới Lào, Thái Lan, Miến Điện. Văn pḥng Cố vấn Phủ Tổng thống triệu tập khẩn Đại tá Đoàn Văn Nu, Giám đốc Nha kỹ thuật đến tŕnh diện văn pḥng của Ngô Đ́nh Nhu. Cuộc họp mặt của ba nhân vật bí hiểm sau cánh gà đệ nhất Cộng Ḥa Ngô triều: Ngô Đ́nh Nhu, bác sĩ Trần Kim Tuyến và đại tá Đoàn Văn Nu đă mở ra một cơ duyên son đỏ cho bước đường sự nghiệp trong tương lai của Nguyễn Ngọc Loan.
Ngay trong đêm hôm ấy, Thiếu tá Loan nhận được điện thoại của Đại tá Đoàn Văn Nu gọi tŕnh diện tại trại Bắc B́nh (cơ quan t́nh báo quân đội nằm trên đường Nguyễn Văn Thoại - Phú Thọ, Lư Thường Kiệt hiện nay).
Bà Nguyễn Thị Lốp, 56 tuổi, quả phụ của nạn nhân bị Sáu Lèo bắn chết - (Ảnh chụp năm 1988)
Trong cuộc gặp này, Nguyễn Ngọc Loan nhận lệnh thành lập Biệt đoàn 81, tuyển lựa các phi công điêu luyện có lư lịch tốt, dày dạn kinh nghiệm bay đêm để thực hiện những phi vụ mật, thả dù biệt kích ra Bắc, vận tải hàng đen từ tam giác vàng về Việt Nam. Bí mật là nguyên tắc tuyệt đối phải chấp hành.
Mười chiếc Dakota sơn đen không số hiệu và phi hành đoàn mặc combinaison đen, không giấy tờ, không tư trang với nhiệm vụ thực hiện những phi vụ đen. Tất cả đều “đen” và vô danh, không tồn tại trên đời này. Biệt đoàn trưởng là Thiếu tá Lưu Kim Cương; Trung tá Nguyễn Ngọc Loan giữ vai tṛ bảo đảm tổ chức, chỉ đạo từ A đến Z.
Đó là một sứ mệnh hư vô nhưng có thật đè nặng trên vai. Nguyễn Ngọc Loan là người chịu trách nhiệm toàn bộ trước Sở Nghiên cứu và pḥng Cố vấn Phủ Tống thống. Trong suốt thời gian hoạt động, Loan đă vắt tim óc kiện toàn kỹ thuật cho đám phi công, tổ chức thành công những chuyến vận tải hàng hóa bí mật từ tam giác vàng về Việt Nam. Riêng phi vụ bay ra Bắc, Loan thừa thông minh và đầu óc cáo già để tránh xa trách nhiệm nhạy cảm dễ chết này.
Số đỏ cho Loan, v́ cấp bậc và thân phận Loan chưa đủ tạo ḷng tin với Ngô Đ́nh Nhu và bác sĩ Trần Kim Tuyến nên những phi vụ thả biệt kích và đồ tiếp tế máy móc truyền tin, vũ khí, chất nổ ra Bắc được giao hết cho Đoàn Văn Nu.
Tương kế tựu kế, cơ quan phản gián miền Bắc đă chơi một ván cờ phản t́nh báo đầy cân năo suốt thời gian dài. Nụ cười đắc thắng của các ông trùm Sài G̣n chỉ tắt lịm cay đắng khi bài toán cân năo được giải mă qua phi vụ cuối cùng của chiếc Dakota màu đen không số bị bắn hạ trên bầu trời vùng rừng núi Thanh Hóa. Phi hành đoàn tử nạn gồm Thiếu tá Đỗ Tuấn Kiệt và Đại úy Hồ Văn Tuấn Kiệt (cháu nội của nhà văn Hồ Biểu Chánh). Hai sĩ quan cơ khí và truyền tải là Nguyễn Lạc và Nguyễn Hữu Thức bị bắt sống khi dù vừa chạm đất.
Sau phi vụ thất bại này, Đại tá Đoàn Văn Nu mất chức, bác sĩ Trần Kim Tuyến bị thất sủng và Cố vấn Ngô Đ́nh Nhu t́m quên bên plateau “Anh Túc”. Điềm xấu này như nhịp khởi đầu cho hồi chuông báo tử triều đại nhà Ngô đang đến hồi kết thúc bi thảm. Năm 1963, nhà Ngô sụp đổ, Biệt đoàn “Thiên thần đen” giải tán trước vài tháng, vừa đủ thời gian cho Trung tá Nguyễn Ngọc Loan và Lưu Kim Cương cùng đám sĩ quan phi công dưới quyền trở về đơn vị gốc ở Tân Sơn Nhất.
Trong chế độ mới của “Hội đồng Quân nhân Cách mạng” do Tướng Dương Văn Minh đứng đầu, vị trí Tư lệnh không quân thay đổi. Đại tá Huỳnh Hữu Hiền, tư lệnh không quân bị mất chức, trở lại nghề phi công đường bay quốc tế Air Việt Nam. Đại tá Nguyễn Cao Kỳ lên làm tư lệnh không quân. Nhóm chiến hữu thân thiết của Nguyễn Cao Kỳ tuần tự lên lon. Nguyễn Ngọc Loan lên Đại tá, thường trực xuất hiện như một cố vấn thân thiết bên cạnh Tư lệnh Kỳ. Nhóm chính khách gốc Bắc trong vai tṛ “quân sự” bắt đầu lui tới ngôi biệt thự của Nguyễn Cao Kỳ nằm trong cư xá sĩ quan Tân Sơn Nhất. Trong đó có giáo sư Bùi Diễm, học giả Nguyễn Đức Quỳnh, bác sĩ Nguyễn Ngọc Các, giáo sư Nguyễn Văn Chức.
Các tướng lănh trẻ gốc Bắc thân thiết với Kỳ - Loan thường xuyên mở các cuộc vui nhảy đầm ở câu lạc bộ sĩ quan Mây Bốn Phương trong căn cứ không quân Tân Sơn Nhất. Mỗi chiều, các tướng trẻ nhốn nháo trên sân tennis Tân Sơn Nhất. Từng dăy xe Jeep mang biển đỏ sao trắng đậu thành hàng dài trên parking. Các tướng trẻ Lê Nguyên Khang, Nguyễn Bảo Trị, Phan Xuân Nhuận,… công khai kết nhau thành một khối cạnh ngôi sao đang lên Nguyễn Cao Kỳ.
Trong thời điểm này, các cuộc đấu đá giành quyền lực giữa các phe nhóm tướng đàn anh bùng lên dữ dội. Tướng Dương Văn Minh rớt đài. Các tướng thân Pháp như Lê Văn Kim, Nguyễn Văn Vỹ, Mai Hữu Xuân, Trần Văn Đôn và cả Tôn Thất Đính bị đưa đi an trí ở Đà Lạt.
Chính phủ dân sự Phan Khắc Sửu, Phan Huy Quát cũng nối nhau rơi rụng từ bàn tay phù phép của tướng Nguyễn Khánh - Tư lệnh Quân đoàn 1 ở Đà Nẵng. Nguyễn Khánh gọi cuộc binh biến của ḿnh là “chỉnh lư”. Ông ta tự phong ḿnh lên Đại tướng, Quốc trưởng, đưa bác sĩ Nguyễn Tôn Hoàn của Đảng Đại Việt thuộc hệ phái Trương Tử Anh về Việt Nam lập chính phủ, sau đó nhóm này cũng cáo chung. Suốt hai năm dài đấu đá trên chính trường miền Nam, thủ lĩnh của các thế lực đều bị “knock-out”, nối nhau lên đường ra nước ngoài làm đại sứ lưu động.
Đại tướng Nguyễn Khánh cũng ngậm ngùi mang theo nắm đất quê hương lên đường rời Việt Nam, để dân chúng và báo chí Sài G̣n thêu dệt thành truyện tiếu lâm về gă hề cải lương có hàm râu dê đực. Nguyễn Khánh ra đi là dấu chấm hết cho một thời hỗn loạn, tranh giành quyền lực sau khi Ngô Đ́nh Diệm bị Mỹ thu xếp đưa tiễn xuống địa ngục.
Năm 1966, giờ đă điểm, bến băi đă được các người bạn lớn Hoa Kỳ - Washington dọn dẹp quang đăng, hai thế lực sáng giá cuối cùng bước lên sân khấu tŕnh làng. Đấy là nhóm tướng trẻ gốc Nam do Nguyễn Văn Thiệu đứng đầu và nhóm tướng trẻ gốc Bắc với ngôi sao đang lên là Nguyễn Cao Kỳ.
Tướng Nguyễn Văn Thiệu bước vào Dinh Độc Lập giữ chức vụ Chủ tịch Ủy ban lănh đạo Quốc gia và Tướng Nguyễn Cao Kỳ nhận vị trí Chủ tịch Ủy ban Hành pháp Trung ương (Thủ tướng). Thời vàng son của vị tướng trẻ nói giọng Bắc bắt đầu. Đúng vào giờ hoàng đạo của thời điểm lịch sử này,
Nguyễn Ngọc Loan xuất hiện với thanh gươm Damoles, trở thành nhân vật quyền lực số hai của chế độ, nắm giữ ba cơ quan an ninh quan trọng: Cục ANQĐ, Tổng nha cảnh sát Quốc gia và Phủ đốc Ủy trung ương t́nh báo. Nguyễn Ngọc Loan từng bước thực hiện chiến lược thâu tóm quyền lực, loại bỏ những thế lực đối lập ra khỏi cuộc chơi. Tiếng tăm tướng Loan nổi như cồn sau vụ đích thân cất quân ra Huế trấn áp đoàn biểu t́nh của Phật tử, dẹp đám phiến loạn Nguyễn Chánh Thi, Đàm Quang Yêu ở Đà Nẵng và vụ suưt bắn chết tướng Huỳnh Văn Cao - Tư lệnh Quân đoàn 1, đă khiến toàn thể giới tướng lănh quân sự lạnh người. Họ đă phải thay đổi ư nghĩ và cái nh́n về tướng Sáu Lèo Nguyễn Ngọc Loan.
Nguyễn Ngọc Loan luôn mang vẻ bụi phủi, nhàu nhĩ trong bộ quân phục bộ binh để nguyên không sửa, không phù hiệu, không lon lá, không mũ nón, không vũ khí cá nhân và đôi giày da cao cổ bết bùn đất. Tất cả bỗng trở thành nét đặc trưng riêng biệt của Tướng Nguyễn Ngọc Loan. Căn bệnh xem thường người khác lại nặng hơn trong ánh nh́n giễu cợt và nụ cười mỉm cố hữu của Loan.